Al meer dan honderd jaar heeft de margarine de boter voor een groot deel vervangen. Margarine werd oorspronkelijk ‘imitatieboter’ genoemd, maar is nu algemeen aanvaard. Men heeft margarine om op brood te smeren en om te bakken en te braden. Margarine bevat 70 à 75% vet van plantaardige oorsprong. Ongeveer 20% bestaat uit verzadigd vet, 14 à 15% uit enkelvoudig onverzadigd (EOV) en 30 à 35% uit meervoudig onverzadigd vet (MOV) en max. 1 g transvet. In principe bevat margarine plantaardige of vloeibare vetten die goed zijn voor de gezondheid. Toch wordt als verkoopargument dit vet soms gereduceerd tot 50, 45 en zelfs 30% en spreekt men van light-margarine. De ontbrekende olie wordt vervangen door gemodificeerd zetmeel, wat zeker niet gezond is. Margarine bevat vitaminen A, D en E, maar het is een industrieelbereid product dat in de fabriek wordt samengesteld. Over de gezondheidsaspecten worden nog steeds levendige discussies gevoerd.
Er zijn margarines met een cholesterolverlagende werking door toevoeging van plantensterolen (fytosterinen en fytostanolen). Becel pro activ is wel de meest bekende, maar er zijn er nog andere merken. Plantensterolen hebben een vergelijkbare structuur als cholesterol en hebben als eigenschap de cholesterol in de darmen af te remmen waardoor de opname wordt verhinderd. Plantensterolen komen in de plantaardige voedingsmiddelen voor zoals plantaardige olie, noten, zaden, pitten, groenten, fruit en granen. Plantensterolen behoren tot de bioactieve substanties of genezende inhoudsstoffen in voedingsmiddelen. Ze komen in geringe hoeveelheden voor die in milligram worden uitgedrukt per 100 g bruikbaar deel. In een gezond voedingspatroon varieert de hoeveelheid tussen 150 à 300 mg gram per dag. Bij vegetariërs ligt dit rond de 600 mg. Onderzoekers zijn er van overtuigd dat deze plantensterolen, ondanks hun geringe hoeveelheid, een gunstige invloed hebben op het verlagen van het cholesterolgehalte.
In de cholesterolverlagende margarines ligt de hoeveelheid toegevoegde plantensterolen tussen 2.000 en 2.500 mg (dit is 2 à 2,5 gram). Dit is een gigantische hoeveelheid die te vergelijken is met bijvoorbeeld 500 tomaten, 12,5 kg worteltjes, 125 appels, 69 sinaasappelen, 66 volkoren boterhammen of ruim 900 pinda’s. Dit overtreft iedere verbeelding. Onderzoekers stellen vast dat bij het gebruik van deze margarines het mogelijk is om de via de voeding aangevoerde cholesterol met 7 à 10% te verminderen, maar wat de consument niet weet is dat deze margarines geen enkele invloed hebben op de cholesterol die in de lever wordt geproduceerd. We maken meer cholesterol aan dan we via de voeding binnenkrijgen. De EFSA, een organisatie van de EU, pleit voor duidelijkheid op de etiketten met de waarschuwing dat men de 3 g (3.000 mg) per dag niet mag overschrijden.
De Nederlandse Hartstichting zegt dat deze margarine enkel geschikt is voor mensen met een licht verhoogde cholesterol en dat ze niet geschikt is voor zwangere vrouwen, vrouwen die borstvoeding geven en kinderen onder de vijf jaar. Bij mensen waar een verhoogd cholesterol voorkomt vanuit een familiale belasting, heeft deze margarine geen invloed. In diverse landen stellen cardiologen vast dat het gebruik van cholesterolverlagende margarines het risico op hart- en vaatziekten bij bepaalde mensen verhoogd. Er gaan stemmen op om deze margarines alleen nog in de apotheek en op voorschrift van de arts te verkopen omdat het hier gaat om een combinatie van een cholesterolverlagend medicijn dat in margarines wordt verwerkt. Te hoog gebruik van deze plantaardige sterolen remmen de opname van caroteen af met zeker 20%. De gezondheidsexperts van de EU stellen duidelijke eisen die op het etiket moeten vermeld worden zoals:
- Deze margarine is alleen bedoeld voor mensen die hun cholesterol willen doen dalen.
- Indien men cholesterolverlagende medicijnen gebruikt, zal deze margarine uitsluitend onder toezicht van een arts mogen gebruikt worden.
- Deze margarine is niet geschikt voor zwangere vrouwen die borstvoeding geven en voor kinderen onder de vijf jaar.
- Deze margarine dient als onderdeel van een uitgebalanceerde voeding te worden gebruikt.
- De consumptie van meer dan 3 gram plantensterolen/stanolen per dag dient vermeden te worden.
Ondanks al deze waarschuwingen wordt er nog dagelijks reclame gemaakt voor cholesterolverlagende margarine met de slogan: ‘Het is bewezen dat de dagelijkse consumptie van 1,5 à 2,4 gram plantaardige stanolen toelaat uw cholesterol in 2 à 3 weken met 7 à 10% te verlagen.’ Dat isinderdaad bewezen, maar de advertentie zegt niets over de mogelijke risico’s, noch de aanbevelingen van de EU en de Hartstichting. We stellen ons hierbij de vraag op welke wijze deze plantaardige sterolen en stanolen verkregen worden, zeker niet door deze uit voedingsmiddelen te extraheren!
Boter
Boter ontstaat door het karnen van room, het is een vrij eenvoudige techniek waarbij het melkvet van de rest gescheiden wordt. Boter heeft een unieke smaak en behoudt zijn natuurlijk karakter. Sommige consumenten geven de voorkeur aan boter in plaats van margarine omdat het een afgeleid natuurlijk voedingsmiddel is. Boter bevat 80 à 83% zacht melkvet waarvan 3 g uit MOV en 240 mg cholesterol. Omdat boter slechts 0,7 g eiwit bevat is er geen bezwaar tegen het gebruik van halfvolle boter die 50 g vet bevat en dus minder cholesterol. Boter is bijzonder rijk aan vitamine A en bevat daarnaast calcium, fosfor, magnesium en ijzer. Verder bevat boter foliumzuur, vitamine D, vitamine K, jodium, zink, koper, mangaan en chroom. Boter is een veel rijker voedingsmiddel dat margarine. Boter brand sneller aan dan olie en mag daarom niet op een hoog vuur worden verwarmd. Boter wordt eerder gezien als een delicatesse. Voor mensen met cholesterolproblemen is boter niet geschikt.