De snikhete zomer van 2018 wordt in de geschiedenis opgenomen als de opening van een nieuw klimaattijdperk. Al jaren wordt er gepraat over de opwarming van het klimaat alsof het nog moet komen, maar nu is het een feit. Alle records zijn gebroken. Het landschap is roestbruin gekleurd met hier en daar ontbladerde bomen die proberen te overleven. Vroeger kenden we dergelijke droge landschappen alleen als herinnering aan de zomervakanties in Italië of Spanje.
Een ervaring rijker
Hopelijk is dit een uitzonderlijke zomer geweest die zich het volgend jaar niet herhaalt. Het is niet uit te sluiten dat de volgende zomer extreem nat zal zijn. Het klimaat is zodanig in de war omdat de natuur zich poogt te herstellen door te zoeken naar evenwicht. Door de extreme hitte en droogte is de schade enorm groot. Oogsten zijn geheel of gedeeltelijk mislukt, alleen kersen en tomaten hebben er voordeel aan gehad. Er is niet alleen een tekort, de kwaliteitsnormen worden ook niet gehaald. Fruit en groenten vertonen meer vervormingen en wijken daardoor af van de cosmetische standaarden. Ze zijn te klein, te krom, te lelijk of vertonen vlekjes. Een crisis is een keerpunt om fouten te herstellen en misschien is het moment aangebroken om voor andere normen te kiezen, een beetje spontaniteit en natuurlijkheid mag gerust terugkeren. Een kleine aardappel heeft een vaste structuur, smaakt beter en is gezonder dan de grote aardappels die vol water zitten. Maar voor de boer geldt alleen de kwantiteit. Hetzelfde geldt voor de graangewassen, vooral de maïs is er erg aan toe. Dat betekent voortaan minder vlees eten, want maïs is voor veevoeder bestemd. Voedselverspilling heeft vooral te maken met overproductie. Men biedt voedingsproducten spotgoedkoop aan door het bekende reclamesysteem van één betalen en één gratis. Het gratis exemplaar komt bijna altijd in de vuilnisemmer terecht. Deze snikhete zomer met zijn extreme droogte schudt iedereen wakker. We hebben een les gekregen en trekken daaruit wijselijk conclusies. Hopelijk leiden deze conclusies tot nieuwe inzichten.
Niet voorbereid
Al dertig jaar spreekt men over de opwarming van het klimaat, CO2 uitstoot, broeikaseffect, ozon en vele andere gevaren. Ecologie is een wetenschappelijke discipline geworden, er is een milieuwetgeving, er is een milieuminister en groene partijen. Er worden talrijke zinvolle initiatieven genomen zoals biologische land- en tuinbouw, windmolens, zonnepanelen, elektrische auto’s, hernieuwbare energie, recyclen of het sorteren van huisvuil. Maar helaas komen al deze initiatieven dertig jaar te laat. We troosten ons door te zeggen: beter laat dan nooit. Wereldwijd zijn er instituten opgericht waar onderzoekers de problemen bestuderen. Hun verslagen, waarschuwingen en aanbevelingen verschijnen in gerenommeerde tijdschriften. Er zijn internationale congressen waar wetenschappers en politici samenkomen, maar zelden worden er akkoorden afgesloten of men houdt er zich niet aan.
Plastic, het nieuwe gevaar
De mens is erin geslaagd langs chemische weg kunststof te produceren, op zich een fantastische uitvinding. Plastic is helaas niet afbreekbaar, fragmenteert zich in kleine stukjes tot micropartikels, maar verdwijnt niet. Deze microplastic partikels komen in de voedselketen terecht wat gevaarlijk is voor de vissen, maar ook voor mensen die vis consumeren. Lang heeft men gedacht dat vis gezond voedsel is, maar dat is niet zo. De vis sterft zodra hij uit het water is, bederft vrij snel en kan alleen vers bereid worden in de directe omgeving van de zee. De laatste jaren wordt de consument gewaarschuwd voor de aanwezigheid van deze gevreesde microplastic partikels en voor het hoge percentage aan zware metalen. Regelmatig vis eten houdt gezondheidsrisico’s in. Het feit dat plastic niet afbreekt, betekent dat alle ooit geproduceerde plastic sinds 1950 nog altijd aanwezig is op aarde. De hoeveelheid plastic in de zeeën en oceanen schijnt gigantisch groot te zijn. Het lijkt wel of plasticafval bewust in zee gedumpt wordt.
Broeikasgassen
Het is al langer bekend dat bij het fragmenteren van plastic CO2 vrijkomt. Nu heeft een jonge onderzoekster, Sarah-Jeanne Royer van de universiteit van Hawaï ontdekt dat polyethyleen, het plastic dat wereldwijd het meest als afval in de oceanen rondzwerft, de grootste producent is van methaan en ethyleen. Dit zijn de twee broeikasgassen die een grote rol spelen in de opwarming van het klimaat. Onder invloed van zonnestraling brokkelt de oppervlakte van plastic langzaam af en komen er gassen vrij. Dit proces zet zich ook in de duisternis voort. Door het afbrokkelen tot steeds kleinere stukjes wordt de contactoppervlakte groter en ontsnappen er steeds meer gassen in de atmosfeer. Het verbieden van plastic draagzakken is een goede zaak. Men zoekt naar afbreekbare verpakking voor voedingsproducten alsook het beperken van overdreven verpakking. Een komkommer zit helemaal in plastic opgesloten, dan lijkt hij vers en is langer verkoopbaar. De voordelen zijn alleen gericht op de producten, maar niet op de consument.
Plastic producenten
De plastic producenten zijn niet gelukkig met dit onderzoek, ze vrezen een nog grotere druk van de consument en de overheid. Er wordt veel gedaan om het gebruik van plastic te verminderen zoals herbruikbare bekers op festivals of geen wegwerpbestekken en borden. Er is ontzettend veel plastic dat we niet nodig hebben en waarvoor voldoende alternatieven zijn. We hebben geen andere keuze dan heel bewust met het milieu om te gaan. In de natuurfilosofie zegt men: ‘Alles wat u tegen de natuur doet, doet u tegen uzelf.’ De uitvinding van de plastic bevestigt deze stelling. Een aantal wetenschappers sluiten zich aan bij deze nieuwe ontdekking, anderen relativeren het onderzoek. Het huidig economisch systeem levert geen enkele bijdrage aan de mensheid, integendeel, het wordt steeds moeilijker om te overleven. Economie en ecologie zijn twee woorden met dezelfde stam ‘eco’ of ‘huis’. Economie betekent het huishouden beheren en ecologie het milieu. Alleen een economie die ecologisch verantwoord is, levert een bijdrage aan de mensheid.