Wat voor het uiten van kritiek betreft, geldt ook voor agressie. Het Vuur- en het Aardetype zijn het meest vatbaar voor kritiek en dus ook voor agressie. Het Watertype is gemakkelijk slachtoffer van kritiek en agressie. Het Luchttype verdedigt zich gemakkelijk of weet kritiek van zich af te houden of het te relativeren.
- Vuurtype: is het meest vatbaar voor een agressief gedrag en weet helemaal niet om te gaan met agressie. Vanuit zijn impulsief gedrag is de stap naar agressie zeer klein. Als een Vuurtype in een agressieve situatie terecht komt, gaat zo iemand heftig reageren en de agressie aanmoedigen. Dat is niet zonder gevaar. Het Vuurtype moet het meest begeleid worden in omgaan met agressie.
- Watertype: kan niet agressief zijn en voelt dit aan als een onvermogen. Van binnen ontstaat er opstand, verzet en een drang naar weerbaarheid, maar dit type kan dit onmogelijk tot uiting brengen. Het Watertype is het meest kwetsbare type en moet zich leren verdedigen. Omgaan met kritiek en agressie is voor dit type van het allergrootste belang.
- Luchttype: moet leren kritiek en agressie ernstig te nemen. Het is voor dit type belangrijk overtuigd te geraken dat men met kritiek en agressie nuchter moet leren omgaan. Het Luchttype heeft er weinig moeite mee om agressie te relativeren of te neutraliseren, maar dit is niet altijd de goede oplossing. Bij het omgaan met kritiek en agressie is ernst en diepgang doorslaggevend, wat niet altijd gemakkelijk is voor het oppervlakkige Luchttype.
- Aardetype: dit type moet leren inzien dat niet iedereen perfectionistisch is en zich niet aan concrete afspraken houdt of de vooropgestelde planning letterlijk uitvoert. Het Aardetype ergert zich te veel aan anderen omdat ze anders zijn. Dat kan aanleiding geven tot boosheid en op lange termijn tot agressief gedrag. Anderzijds zal het Aardetype er alles aan doen om zijn agressie binnen de perken te houden omdat de regels van wellevendheid niet worden overtreden. Het Aardetype heeft een eindeloos geduld, maar kan op zeker ogenblik toch imploderen.
Assertiviteit
Assertiviteit is een verzameling van technieken, hulpmiddelen en richtlijnen om zich weerbaarder op te stellen tegenover de bedreigingen van buitenaf, dus ook tegenover kritiek en agressie. We leven nu eenmaal in een bedreigde, gestresste en agressieve samenleving, maar weten daar niet altijd goed mee om te gaan. Bovendien zijn het vaak de eigen zwakheden, die in het persoonlijkheidsbeeld verscholen liggen, die verantwoordelijk zijn voor het gebrek aan weerbaarheid. Assertiviteit betekent op de eerste plaats een grondige zelfkennis, maar ook zelfacceptatie en de bereidheid om aan zichzelf te werken. Een assertief persoon is beter bestand tegen stress, kritiek en agressie. Assertiviteit mag niet vereenzelvigd worden met:
- opdringerigheid
- hard zijn
- vrijpostig
- egoïstisch
- extreem extravert
- onbenaderbaar
- onhandelbaar
Assertiviteit is vanuit de persoonlijkheid (temperament) zelfbewust opkomen, zich psychisch weerbaar opstellen om de gestelde doelen te bereiken. Assertief zijn betekent:
- Voldoende zelfvertrouwen: om te zeggen wat men voelt of denkt zonder daarmee anderen te kwetsen of uit te dagen.
- Duidelijke vragen: het leren formuleren van duidelijke vragen om de verlangde informatie in te winnen, m.a.w. vragen niet onbeantwoord laten.
- Grenzen kennen: het aangeven van zijn eigen persoonlijke grenzen en dat ook duidelijk maken aan anderen.
- Ik-vorm: durven spreken in ik-vorm en zich daarbij op zijn gemak voelen. Niet langer schuil gaan onder de woorden: we, je of men.
- Eigen behoefte: bewust worden dat ik eigen behoeften en wensen heb, die ik wil bereiken en die kenbaar wil maken aan anderen.
- Hulp vragen: geen moeite hebben om aan anderen hulp te vragen.
- Niet verantwoordelijk voelen: zich niet langer verantwoordelijk voelen voor de gedachten, gevoelens en daden van anderen.
- Eigen wil: zeg liever ‘ik wil’ in plaats van ‘ik wens’ zonder opdringerig of veeleisend te zijn.
- Eigen fouten toegeven: accepteren dat men fouten maakt, want niemand is volmaakt.
- Omgaan met kritiek: leren omgaan met gerechtvaardige en objectieve kritiek en daar de nodige conclusies uit trekken.
- Omgaan met agressiviteit: weten om te gaan met agressieve mensen door zich niet te laten overdonderen, door rustig te blijven en zichzelf te zijn.
- Negatieve invloeden: zich versterken tegen de negatieve invloeden van anderen.
- Neen kunnen zeggen: indien het verantwoord is, moet men neen kunnen zeggen, zonder daardoor schuldgevoelens te krijgen.
- Leren zwijgen: de mond kunnen houden wanneer dat nodig is.
- Respect voor anderen: vol zelfvertrouwen optreden en voldoende rekening houden met de ander.
Assertiviteit is verbonden met een gevoel van objectieve eigenwaarde, zonder te overdrijven en zich egocentrisch op te stellen. Eigenwaarde berust op persoonlijkheidsvorming en sluit manipulatief gedrag uit. Streven naar macht heeft vaak te maken met onzekerheid en angst om zijn positie te verliezen. Assertiviteit is leren op een eerlijke en open wijze met elkaar om te gaan. Het is zijn doelen bereiken zonder deze af te dwingen. Door een gezonde assertieve houding te ontwikkelen veranderen we alle aspecten binnen het sociale leven. Niet alleen in een relatie, gezin of beroep staan we tegenover andere mensen, dagelijks worden we geconfronteerd met zoveel mensen om ons heen. Het maakt niets uit of dat aan de kassa van een warenhuis is, een loket op het gemeentehuis of een sociale dienst, een kantoor of in het openbaar vervoer. We ergeren ons ontzettend aan het gedrag van anderen, maar vergeten dat we vaak zelf de schuld zijn omdat we ons niet voldoende assertief gedragen. Mensen zijn vaak stressoren en er zich aan ergeren is een vorm van stress.
Typologie en assertiviteit
Het ligt voor de hand dat de introverte types, het Water- en het Aardetype, weinig assertief zijn. Het Watertype omdat het niet durft en het Aardetype omdat assertief gedrag aanleiding zou kunnen geven tot het overtreden van leefregels. Op enkele uitzonderingen na hebben alle aangehaalde aspecten van assertiviteit te maken met beide temperamenten. De extroverte types, het Lucht- en het Vuurtype, zijn van nature assertief. Bij hen is het probleem eerder dat zij zich te sterk verdedigen, zich opdringen, te hoge eisen stellen of alles proberen af te dwingen. Assertief zijn betekent dat men voldoende lucht en vuur heeft in het temperament. Het Watertype heeft behoefte aan meer vuur en het Aardetype aan meer lucht.
- Vuurtype: moet leren omgaan met zijn impulsiviteit, agressie, zijn drang naar dominantie en macht. Hier krijgt assertiviteit bijna een omgekeerde inhoud.
- Watertype: stelt zich door zijn ingetogenheid en gebrek aan realiteitsgevoel erg kwetsbaar op bij het leggen van sociale contacten. Bovendien kan dit type moeilijk neen zeggen, is altijd op zoek naar erkenning, waardering en emotionele voldoening. Dit kwetsbare type lijdt daarom veel gemakkelijker aan stress, negatieve emoties en psychische spanningen en kan daardoor moeilijker omgaan met kritiek en agressie. Vooral het gebrek aan zelfvertrouwen is doorslaggevend.
- Luchttype: legt gemakkelijk contact, is vrolijk in de omgang, kan gemakkelijk relativeren en heeft weinig behoefte aan assertiviteit. Toch wordt dit type gekenmerkt door nervositeit, stressgevoeligheid en oppervlakkigheid.
- Aardetype: is door zijn terughoudendheid even kwetsbaar. Het Aardetype is altijd op zoek naar zekerheid en veiligheid en als hieraan wordt getwijfeld geraakt het snel in paniek. Vooral zijn achterdocht maakt dit type erg kwetsbaar. Zijn afstandelijke houding tegenover andere personen leidt gemakkelijk tot conflicten omdat hartelijkheid en vertrouwen ontbreken. Streven naar perfectionisme zorgt voor faalangst en ontevredenheid, wat aanleiding geeft tot stress en spanningen.
Tips voor een assertief gedrag
Het Watertype en het Aardetype hebben de meeste hulp nodig om assertief te zijn en daardoor beter om te kunnen met kritiek en agressie. We geven hier enkele vastgeroeste opvattingen die bij het Water- en Aardetype dringend dienen te veranderen, wil men minder kwetsbaar zijn en beter kunnen omgaan met kritiek en agressie.
Watertype
- Ik moet proberen aardig te zijn: maar dat is niet zo, u bent aardig.
- Ik wil dat mensen me aardig vinden: waarom? u bent het toch.
- Ik presteer niets: me dunkt, kijk eens naar uw prestaties!
- Ik zal nooit de leiding op mij kunnen nemen: akkoord, u bent geen leiderstype maar u kunt mensen goed begeleiden en hun voldoende aandacht geven.
- Ik mag nooit iemand kwetsen: zo snel kwetst u niemand, mensen kunnen tegen een stoot.
- Ik mag nooit mijn gevoelens laten blijken: waarom niet? Gevoelens zijn er om te uiten. Bovendien zijn gevoelens universeel en voor iedereen begrijpbaar.
- Ik mag niet boos worden: soms is het nodig om eens boos te worden anders moet u voortdurend het onderspit delven.
- Ik kan er niet tegen als iemand gekwetst wordt: dat is niet prettig, maar u moet u daartegen verzetten.
- Ik mag niemand iets weigeren: waarom niet? U kunt de hele wereld niet helpen. Als u beleefd iets weigert en de reden opgeeft, zal niemand u dat kwalijk nemen.
- Ik mag de waarheid niet vertellen: soms kan het nuttig zijn iets te verzwijgen, maar dat mag niet een vaste regel worden. Zonder de waarheid komt u nergens.
- Mijn behoeften zijn niet belangrijk: ze zijn even belangrijk als die van anderen. U hebt het recht te ijveren voor uw eigen behoeften.
Aardetype
Ik kan niet tegen veranderingen: u moet beseffen dat er veranderingen kunnen optreden en u moet u daartegen verzetten.
- Ik moet weten waar ik aan toe ben: dat is uw volle recht, maar het mag geen obsessie worden.
- Ik zou te emotioneel kunnen lijken: emoties uiten is geen zwakheid, maar een grote menselijke waarde die iedereen waardeert.
- Ze zouden van me kunnen profiteren: als u op uw hoede bent, is de kans erg klein.
- Ze zouden een hekel aan me kunnen hebben: dat is een veronderstelling en die is niet reëel.
- Ik mag niet laten merken dat ik gekwetst ben: Waarom niet? Laat het juist zien dan kan het bijgepraat worden.
- Ik mag mijn gevoelens niet laten blijken: niemand kan zijn gevoelens echt verbergen, ze hebben u toch snel door.
- Ik mag geen risico’s nemen: risico’s nemen is nog niet roekeloos zijn. Zonder risico’s te nemen gaat u niet veel bereiken.
- Ik mag niet vragen om wat ik wil: dat mag u zeker, dat recht hebt u en dat moet u ook doen.
Besluit
Omgaan met kritiek en agressie kunt u leren door te beginnen met een goede temperamententest. Het temperament is immers de persoonlijkheid. Zo leert u zichzelf kennen en u spoort uw eigen zwakheden op. Leer uzelf accepteren. Van daaruit kunt u werken aan uzelf. Assertiviteit is een goed hulpmiddel om beter om te gaan met kritiek en agressie. Als u tot het Watertype behoort, moet u het element vuur, dat bij u zwak is vertegenwoordigd, versterken. Het Aardetype moet het element lucht in zijn temperament versterken.
Blog in samenwerking met:
www.europeseacademie.be
www.natuurgeneeskundigen.be en
natuur-en-gezondheid.skynetblogs.be